H'Ren Lên Rẫy - Cảm Âm Hơ Ren Lên Rẫy

Hôm nay mình mời các bạn cùng nghe một ca khúc rộn rã của Tây Nguyên nhé, bài H’Ren lên rẫy.

Đây là một trong những bài hát về Tây Nguyên đầu tiên của nhạc sĩ Nguyễn Cường. “H’Ren lên rẫy” (hay là “H’Zen lên rẫy”, “H’Jen lên rẫy”), lúc đầu lại bị một lãnh đạo văn hóa “quy vào tội khủng khiếp là: Sai đường lối của Đảng”.

Bạn đang xem: H'Ren Lên Rẫy - Cảm Âm Hơ Ren Lên Rẫy

Mời các bạn cùng nghe nhạc sĩ Nguyễn Cường chia sẻ kỷ niệm này (trích NDT – Suýt “ngỏm” vì nhạc Nguyễn Cường):

Được biết, năm 1963 anh đã bắt đầu đến với Tây Nguyên. Nguyên cớ nào đưa anh đến với vùng đất đó?

Năm 1963, tôi tốt nghiệp Học viện âm nhạc Quốc gia (lúc bấy giờ còn là Trung cấp âm nhạc Việt Nam) thì được phân công về Đoàn ca múa nhạc tỉnh Đắc Lắc. Tôi đi với hành trang chỉ có một cây đàn và niềm say mê khai phá miền đất mới. Hai năm (1963-1965) ở Tây Nguyên khi đó thực sự là một cuộc chiến đấu.

Thời kì ấy còn khó khăn lắm nên hẳn văn nghệ nói chung và nghệ sĩ còn nhiều thiệt thòi?

Đúng vậy, thời đó, tôi bị ông phó giám đốc sở văn hóa chống đối ghê lắm. Tôi sáng tác bài “H’Ren lên rẫy” và bị quy vào tội khủng khiếp là: Sai đường lối của Đảng. Sai vì theo cách hiểu hồn nhiên của họ, tên riêng trong bài hát chỉ có thể lấy tên của các bậc anh hùng, vĩ nhân có công với đất nước còn H’Ren chỉ là một con bé con, không thể đi ca ngợi được. Mà nghe đâu, con bé này cũng yêu đương lăng nhăng lắm, nó 18 tuổi, ở thôn 35.

Khổ, mình có tìm hiểu gì đâu mà biết, chỉ tình cờ gặp trên đường, hỏi tên, thấy xinh xinh, dễ thương, rồi cảm xúc cất thành lời. Âm nhạc chỉ cần đến một cái cớ như thế thôi là cũng đủ để bay bổng rồi. Còn mượn tên H’Ren vì muốn tạo nên biểu tượng về một người con gái Tây Nguyên. Thanh sắc và âm hưởng của nó có một sức gợi với núi rừng.

Lí do thứ hai bài này bị quy “sai với đường lối của Đảng” là vì thời kì đó tỉnh đang có cuộc vận động trồng lúa nước mà mình lại sáng tác nhạc rồi tuyên truyền lên rẫy!

Cuối cùng làm sao “H’Ren” của anh vẫn “lên rẫy” được vậy?

Hồi đó văn nghệ được kiểm duyệt gắt gao lắm. Chương trình nghệ thuật do tôi dàn dựng, ngày chạy tổng duyệt để chuẩn bị đi thi, bí thư tỉnh ủy đã đến tận nơi để trực tiếp đánh giá. Trước khi đoàn chuẩn bị vào TP Hồ Chí Minh, Thứ trưởng Bộ Văn hóa khi đó là Nông Quốc Chấn, cũng là trưởng ban tổ chức hội diễn toàn quốc đang trên đường vào Sài Gòn đã ghé qua Đắc Lắc. Bí thư tỉnh ủy Đắc Lắc lúc bấy giờ lại là bạn thân của Thứ trưởng nên lập tức mời ông Nông Quốc Chấn đến xem chương trình tổng duyệt của đoàn.

Xem thêm: phân tích bài thơ cảnh ngày hè ngữ văn 10

Vốn là một người mê âm nhạc Tây Nguyên nên khi xem các nghệ sĩ biểu diễn xong, Thứ trưởng đứng dậy vỗ tay khen rồi nói: “Hay như thế này thì chẳng cần xét duyệt gì nữa, cứ thế lên đường thôi”. Thứ trưởng đã nói thế rồi thì phó giám đốc sở văn hóa không thích thì cũng giữ lấy trong lòng chứ làm sao dám phát biểu ngược lại với ý kiến cấp trên được. Thế là “H’Ren lên rẫy” thoát chết, đây cũng là ca khúc mở đầu cho chặng đường 30 năm đầy trải nghiệm của tôi với miền đất đỏ này.

Và đây là kỷ niệm về buổi gặp gỡ giữa Nguyễn Cường và H’Ren (ở đây viết là H’Jen), do nhạc sĩ chia sẻ (trích Những “Đôi mắt Pleiku” trong cuộc đời Nguyễn Cường).

Đó là một buổi chiều mùa hè, sau khi gác lại công việc, Nguyễn Cường một mình thong dong đi bộ trên con đường đất đỏ. Ông còn nhớ lúc đó mặt trời đỏ rực như một khối lửa. Đó là điều quen thuộc của thời tiết miền đất bazan, quanh năm nắng nóng, không có mùa đông và địa hình chủ yếu đồi núi. Nhưng hôm nay, dường như mặt trời đỏ hơn thường ngày. Giữa cái bạt ngàn xanh mướt của cao su, cà phê, màu đỏ ấy khiến cho không gian càng trở nên hùng vĩ hơn. Thật ngẫu nhiên và kỳ lạ, trên con đường đất đỏ dài hun hút ấy, bỗng nhiên xuất hiện một cô bé trạc khoảng 16, 17 tuổi. Nàng đẹp một vẻ đẹp xinh xắn, khỏe mạnh pha lẫn chút hoang dã của con gái núi rừng Tây Nguyên.

Nguyễn Cường nhớ lại: “Lúc đó tôi nhớ đến mấy câu nói Y Moan từng dạy để giao tiếp với người ê đê. Tôi hỏi nàng: “Y no hơ tênh”?”, nghĩa là: “Em đi đâu đấy”, nàng mỉm cười trả lời: “No ma”. No ma là gì thì chịu rồi. Nhưng lúc đó muốn bắt chuyện lắm, muốn bắt chuyện mà không biết tiếng dân tộc của nàng thì dở quá. Tôi đành hỏi liều: “Em có biết tiếng Kinh không?”. Không ngờ nàng biết thật và còn nói rất giỏi nữa.

Nàng tên H’Jen, ở buôn 35. Hôm đó H’Jen vận chiếc váy truyền thống của dân tộc ê đê. Tóc đen buông xõa, vai mang gùi, vừa đi vừa hát. Bóng dáng bé nhỏ của em như đung đưa theo những cơn gió đại ngàn. Con đường đất đỏ, màu xanh cỏ cây, mặt trời đỏ rực, những hình ảnh ấy khiến tôi rạo rực. Âm nhạc bật ra và nhảy nhót trong đầu. Tối đó tôi viết một mạch xong bài “H’Jen lên rẫy”. Sau này mới biết “No ma” tức là đi rẫy.

Cuộc gặp gỡ với nàng H’Jen chỉ có đến thế, ngắn ngủi thôi nhưng ấn tượng. Ca khúc này sau đó được đoàn văn nghệ Đắc Lắc lấy làm tiết mục đi thi toàn quốc năm 1981. Nhưng nó cũng gặp không ít chông gai. Khi công bố bài hát, có người cho rằng tôi đi ca ngợi một con bé vớ vẩn, nó yêu đương lăng nhăng, nổi tiếng cả buôn 35. Nhưng tôi quan tâm đến đời sống của nàng làm gì. Tôi và nàng chỉ gặp nhau một lần, rồi thôi. Cái còn lại là âm nhạc. Mặc dầu thế, tôi vẫn nghe bạn bè kể chuyện về nàng. Sau đó ít lâu, nàng lấy chồng. Chồng nàng tên là Y Zúc, cũng là một diễn viên trong đoàn ca múa nhạc tỉnh Đắc Lắc. Nhưng hình như sau đó bỏ đi làm rẫy.

Xem thêm: kết quả thi chuyên viên chính khối đảng năm 2016

15 năm sau trong một dịp trở lại Tây Nguyên, tôi được một phóng viên hỏi lại về H’Jen. Nhưng tôi cũng phải thú nhận là không biết tin tức gì, nàng ở đâu, làm gì, tôi không biết. Thế mà phóng viên nọ đã tìm được nàng, đến tận nhà nàng để phỏng vấn, hỏi chuyện. Nhưng hỡi ôi, ấn tượng còn lại là sự thất vọng. Vì H’Jen xinh xắn của tuổi 17 không còn nữa. Nàng đã là một bà mẹ 2 con, sồ sề và già nua một cách kinh khủng. Cũng phải thôi vì nàng có xinh đến mấy thì nàng cũng phải già đi thôi.

Nhưng may mà mình không gặp. Không phải vì điều gì mà vì mình muốn giữ những ấn tượng đẹp nhất về nàng. Mình tin nàng cũng có những cảm xúc đẹp với anh chàng bắt chuyện hôm đó vì nó quá đỗi trong sáng, hồn nhiên. âm nhạc đã làm được một điều kì diệu là bất tử hóa mọi vẻ đẹp”.

Nhạc sĩ có chia sẻ bài “H’Ren lên rẫy” còn được các tộc người Ba Na, Gia Lai, Êđê… dịch ra tiếng của họ để hát. Và được xem như là dân ca của họ. Mình đã tìm nhưng chưa thấy các video clip này trên Youtube. Nếu các bạn nào biết link thì vui lòng chia sẻ nhé. Mình cám ơn các bạn.