khởi nghĩa hai bà trưng diễn ra vào năm nào

Khởi nghĩa Hai Bà Trưng
Một phần của Nhà Hán bành trướng xuống phía dưới nam
Tranh Đông Hồ "Trưng Vuơng trừ giặc Hán" (徴王除賊漢).
Thời gian 40–43 AD (khởi nghĩa) 42–43 AD (nhà Hán can thiệp) Địa điểm Miền Bắc Việt Nam Kết quả Nhà Hán chiến thắng
Tham chiến
Nhà Hán	Lạc Việt
Chỉ huy và lãnh đạo
Mã Viện[a] Lưu Long	Trưng Trắc [b] Trưng Nhị  Đô Dương
Lực lượng
20,000 quân 2,000 thuyền chiến[1]	Không rõ
Thương vong và tổn thất
40–50% quân Hán (chủ yếu hèn là vì bệnh)[2]	Quân nhị bà Trưng: • vài ba ngàn quân thiệt mạng; • rộng lớn trăng tròn,000 quân đầu hàng[3][4] Quân Đô Dương: • rộng lớn 5,000 (tiệt đem và đầu hàng);[3] • rộng lớn 300 bị hành hạ ải[5]

Khởi nghĩa Hai Bà Trưng là cuộc khởi nghĩa chống Bắc nằm trong thứ nhất vô lịch sử vẻ vang nước ta bởi nhị bà bầu Trưng Trắc và Trưng Nhị điều khiển. Cuộc khởi nghĩa tiếp tục tiến công xua đuổi được lực lượng thống trị mái ấm Đông Hán thoát ra khỏi Giao Chỉ (tương đương một trong những phần Quảng Tây, Trung Quốc và Bắc Sở, Bắc Trung Sở nước ta hiện tại nay), tạo nên song lập vô 3 năm cho tất cả những người Việt bên trên trên đây.

Bạn đang xem: khởi nghĩa hai bà trưng diễn ra vào năm nào

Viết về khởi nghĩa Hai Bà Trưng có không ít mối cung cấp sử liệu, kể từ những sử liệu chủ yếu thống của Trung Quốc và nước ta cho tới những thần tích, giai thoại dân gian ngoan. Do những mối cung cấp sử liệu chủ yếu thống ko không thiếu và thiếu thốn thống nhất, những sử gia tiếp tục bổ sung cập nhật bởi những mối cung cấp kể từ thần tích, ngọc phả. Sử liệu về sự việc khiếu nại này còn nhiều nghi hoặc vấn, có không ít vấn đề ko được thống nhất Một trong những mối cung cấp chủ yếu thống, những thần tích cũng đều có nhiều nội dung chưa ổn. Trong quy trình chỉnh sửa, những sử gia tiếp tục sở hữu lựa chọn và đối chiếu Một trong những fake thuyết kể từ những mối cung cấp không giống nhau.

Hoàn cảnh, vẹn toàn nhân[sửa | sửa mã nguồn]

Từ Khi mái ấm Triệu tiêu xài khử An Dương Vương và thiết lập quyền thống trị bên trên cương vực Âu Lạc cũ, cơ chế cai trị tạm dừng ở cấp cho quận với thay mặt đại diện là 2 viên quan liêu sứ ở hai quận Giao Chỉ và Cửu Chân. Đến Khi mái ấm Tây Hán khử mái ấm Triệu và banh rời khỏi thời kỳ Bắc nằm trong (111 TCN), Lever cai trị vẫn ở cấp cho quận; cơ chế những Lạc hầu, Lạc tướng mạo của những người Việt với quyền thế tập dượt bên trên cương vực Âu Lạc cũ được những tổ chức chính quyền phương Bắc đồng ý cho tới lưu giữ, tuy nhiên càng ngày càng suy giảm.

Các Lạc tướng mạo, Lạc hầu, Bồ chủ yếu nhằm lưu giữ quyền bính và thế sự tập dượt bị tóm gọn buộc cần hợp tác với tổ chức chính quyền thống trị phương Bắc. Trong mặt hàng ngũ những Lạc tướng mạo sở hữu sự phân hóa đằm thắm một phía là những người dân thực sự hợp tác với tổ chức chính quyền mái ấm Hán, mặt mày tê liệt là những người dân chỉ thần phục bên phía ngoài.^[6]

Từ Khi mái ấm Đông Hán xây dựng, Hán Quang Vũ Đế tuy rằng ko dẹp kết thúc những lực lượng cát cứ phương Bắc vẫn quan hoài cho tới miền Nam. Tích Quang, Nhâm Diên thực hiện Thái thú Giao Chỉ và Thái thú Cửu Chân ở trong nhà Hán, rời khỏi mức độ tiến hành quyết sách đồng hóa, thay cho thay đổi tập dượt tục kể từ hôn nhân gia đình cho tới áo quần, lễ nghĩa của những người Việt bắt theo gót người Hán, kéo đến xúc phạm áp lực cho tới phong tục cũ nhiều đời của những người Việt.^[7][8][9]

Từ Khi Tô Định thanh lịch thực hiện Thái thú Giao Chỉ năm 34, thống trị ở trong nhà Đông Hán càng áp lực rộng lớn với những người Việt. Tô Định tàn bạo và tham ô lam, tăng mạnh phục dịch và thuế khóa so với người Việt nhằm cống hấp thụ cho tới triều đình mái ấm Hán nhiều hơn nữa, giục xay những Lạc tướng mạo nhiều hơn nữa.^[9] Sự va va vấp rộng lớn về văn hóa truyền thống, tín ngưỡng và tài chính khiến cho xích míc đằm thắm người Việt – không những dân chúng tuy nhiên cả những Lạc tướng mạo – với cơ chế cai trị ở trong nhà Hán càng ngày càng nóng bức.^[8] Vì vậy những Lạc tướng mạo tiếp tục liên minh nhau lại nhằm chống đối.

Nguyên nhân trực tiếp[sửa | sửa mã nguồn]

Trong số những Lạc tướng mạo sở hữu ý ngăn chặn sự cai trị ở trong nhà Hán, nổi lên mái ấm Trưng Trắc ở Mê Linh, Phong Châu và mái ấm Thi Sách ở Chu Diên. Theo Đại Việt sử lược, Trưng Trắc và em gái là Trưng Nhị sở hữu đậm cá tính uy lực, ko Chịu đựng buộc ràng theo gót pháp lý tuy nhiên Tô Định áp đặt^[10]. Địa bàn tuy nhiên Trưng Trắc cai quản lưu giữ khá to lớn, đằm thắm mặt hàng Ba Vì và Tam Đảo tức là trung tâm vương quốc Văn Lang của vua Hùng trước đó, lọt được vào đằm thắm 3 khúc sông: khuỷu sông Đà, sông Hồng và sông Đáy. Còn địa phận của Thi Sách ngay tắp lự kề với Mê Linh, xa nhau chừng dòng sông Đáy, nằm trong châu thổ hữu ngạn sông Hồng và mô tả ngạn sông Đáy.^[11][12]

Trưng Trắc kết duyên với Thi Sách, nhị mái ấm đồng lòng tập dượt hiệp lực lượng ngăn chặn sự thống trị ở trong nhà Hán và tiếp tục hội tụ được sự cỗ vũ của không hề ít thủ lĩnh địa hạt không giống.

Trước khí thế chống đối của những thủ lĩnh người Việt, Tô Định tiếp tục thịt Thi Sách nhằm kỳ vọng dập tắt sớm dự định chống đối^[13]. Thù ông chồng bị thịt càng khiến cho Trưng Trắc hành vi hối hả trong những việc cất binh chống mái ấm Hán.

Tuy nhiên, sở hữu những sử liệu cho tới vấn đề không giống về Thi Sách. Ngoài việc ông thương hiệu là Thi (chứ ko cần Thi Sách), Thủy kinh chú cho thấy thêm ông nằm trong Trưng Trắc khởi nghĩa thắng lợi và 3 năm tiếp theo mới mẻ tử trận nằm trong vợ; sách Thiên Nam ngữ lục nhận định rằng Thi Sách sở hữu nhập cuộc khởi nghĩa với Trưng Trắc và tử trận trước lúc khởi nghĩa thắng lợi^[14] và sử gia Đào Duy Anh tán thành với thuyết này^[15].

Các sử gia xác minh khởi nghĩa vẫn nổ rời khỏi bên dưới sự điều khiển của Hai Bà Trưng cho dù ông chồng Trưng Trắc không biến thành thịt. Do tê liệt vẹn toàn nhân chủ yếu dẫn cho tới cuộc khởi nghĩa ko cần là tử vong của Thi Sách tuy nhiên là quyết sách đồng hóa gắt gao và bóc tách lột khắt khe ở trong nhà Đông Hán so với người Việt bên trên Giao Chỉ đương thời.^[8][16] Lê Văn Siêu vô sách “Việt Nam văn minh sử” thậm chí còn còn nhận định rằng, việc Thi Sách thương hiệu thiệt là gì, sở hữu bị thịt hay là không vô sự khiếu nại Hai Bà khởi nghĩa ko cần là một trong những cụ thể quan liêu trọng^[17].

Lực lượng điều khiển cuộc khởi nghĩa[sửa | sửa mã nguồn]

Vai trò điều khiển nòng cột là những Lạc hầu, Lạc tướng mạo dòng sản phẩm dõi Hùng Vương, sở hữu đáng tin tưởng với dân chúng và rất nhiều được tổ chức chính quyền đô hộ phương Bắc vì như thế nể^[13]. Ngoài 3 thay mặt đại diện tiêu biểu vượt trội là Trưng Trắc, Trưng Nhị và Thi Sách, những sử gia xác minh còn tồn tại nhiều thủ lĩnh địa hạt không giống sở hữu xuất xứ Lạc tướng mạo.

Một anh hùng sẽ là vào vai trò cần thiết vô thời kỳ trước khởi tức là bà Man Thiện – u của Trưng Trắc và Trưng Nhị. Bà sẽ là con cháu chắt mặt mày nước ngoài của Hùng Vương, góa ông chồng sớm, nuôi dạy dỗ nhị đàn bà nghề nghiệp trồng dâu nuôi tằm và võ nghệ.^[18] Bà Man Thiện sở hữu tầm quan trọng tổ chức triển khai lực lượng, tiếp xúc với những quan liêu y sĩ những vùng xung xung quanh cỗ vũ con cái khởi nghĩa.

Điều xứng đáng xem xét là phần rộng lớn những tướng soái của cuộc khởi tức là phụ nữ giới được những thần tích, truyền thuyết ghi lại: Trưng Trắc, Trưng Nhị, Man Thiện, Diệu Tiên, Bát Nàn, Đào Kỳ, Lê Hoa, Lê Chân, Phương Dung, Trinh Thục, Thánh Thiên, Thiện Hoa, Nàng Tía, Xuân Hương, Ả Di, Ả Tắc, Ả Lã, Nàng Đô… Số tướng soái phái nam cướp con số không nhiều hơn: Đỗ Năng Tế, Hùng Nguyên (chồng Trưng Nhị), ông Đống, ông Cai, ông Nà, Đồng Bảng, Đô Chính, Đô Dương… Các tướng soái này đều phải sở hữu mối liên hệ huyết hệ mặt mày nội hoặc nước ngoài, hoặc là bè các bạn của nhau^[19]. Theo chủ ý của những sử gia, cho dù được đời sau gán cho tới những “mỹ tự” và được bịa đặt “họ” (tên họ), tuy nhiên vô trong thời điểm đầu Công vẹn toàn người Việt chưa tồn tại "họ", tuy nhiên toàn bộ đã cho thấy kết cấu mối liên hệ huyết tộc, địa điểm, tầm quan trọng của những người phụ nữ giới, người u, người phu nhân còn rất rộng lớn không những vô mái ấm gia đình mặc cả vào cụ thể từng mặt mày của sinh hoạt xã hội nước ta Khi tê liệt. Điều tê liệt sẽ là tàn tích của cơ chế kiểu quyền còn thịnh hành thời Hai Bà Trưng ở Việt Nam^[19].

Các sử gia tổng hợp số tướng soái nhập cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng^[14]:

• Khu vực Hà Tây cũ, Vĩnh Phúc và Phú Thọ: 75 người.
• Khu vực ngoài thành phố Hà Thành (cũ, ko bao hàm Hà Tây cũ): 28 tướng mạo.
• Khởi nghĩa của Hai Bà Trưng thao diễn biến hóa vô thời điểm cuối năm 39 đầu năm mới 40 TCN

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Hội thề nguyền Hát Môn[sửa | sửa mã nguồn]

Căn cứ theo gót fake thuyết bởi Thiên Nam ngữ lục nêu tuy nhiên sử gia Đào Duy Anh tán thành, cuộc nổi dậy chống mái ấm Đông Hán tiếp tục ra mắt vô nửa thời điểm cuối năm 39 và bị Tô Định trấn áp khiến cho Thi Sách bị hoảng. Sau Khi Thi Sách bị Tô Định thịt, Trưng Trắc và những Lạc tướng mạo càng căm phẫn, quyết tâm ngăn chặn mái ấm Hán nhằm trả thù hằn. Bà nằm trong Trưng Nhị đem quân bạn dạng cỗ về lưu giữ Hát Môn^[20].

Xem thêm: các bài toán lớp 1 về dấu lớn dấu bé

Ngày mồng 4 mon 9^[21] năm Kỷ Hợi (39), Trưng Trắc và Trưng Nhị hội tụ những tướng soái bên cạnh nhau thực hiện Hội thề nguyền ở bờ đá Tràng Sa, cửa ngõ sông Hát (huyện Phúc Thọ, Hà Nội) nằm trong thị trấn Mê Linh thời tê liệt. Thiên Nam ngữ lục ghi tiếng thề nguyền của Trưng Trắc như sau:^[22][23]

"Một van nài cọ sạch sẽ nước thù

Hai van nài dựng lại nghiệp xưa bọn họ Hùng

Ba kêu oan ức lòng chồng

Bốn van nài vẻn vẹn sở công lênh này".

Đánh xua đuổi Tô Định[sửa | sửa mã nguồn]

Sau một thời hạn sẵn sàng, mon hai năm 40, Trưng Trắc nằm trong Trưng Nhị đầu tiên vạc động khởi nghĩa ngăn chặn mái ấm Đông Hán. Sách Đại Việt sử ký chi phí biên của Ngô Thì Sĩ ghi lại tiếng chép vô dã sử cho thấy thêm, Khi Trưng Trắc xuất quân vẫn ko không còn tang ông chồng, bà make up rất rất rất đẹp. Các tướng mạo chất vấn vì như thế sao, bà đáp rằng:

Việc binh ko thể tác động. Nếu lưu giữ lễ và thực hiện xấu xí sắc thì nhuệ khí đương nhiên suy xoàng xĩnh. Cho nên tao đem rất đẹp nhằm mạnh thêm thắt nhiều sắc tố của quân, tạo cho bọn giặc nhìn thấy động lòng, lợi là chí trổ tài, thì dễ dàng giành phần thắng.

Mọi người nghe đều trầm trồ là ko bởi bà^[24].

Cuộc khởi nghĩa được sự tận hưởng ứng của không ít lực lượng và dân chúng những điểm nằm trong Âu Lạc và Nam Việt cũ.^[25][26] Quân Hai Bà tiến công hãm trị sở Luy Lâu. Sử sách ghi lại rất rất sơ lược thao diễn biến hóa cuộc khởi nghĩa của Hai Bà kể từ Khi chính thức cho tới Khi thắng lợi. Sách Hậu Hán thư chép:

"Năm Kiến Vũ loại 16 (40), người đàn bà ở Giao Chỉ là Trưng Trắc và em gái là Trưng Nhị bội phản, tiến công đập quận. Trưng Trắc là đàn bà Lạc tướng mạo thị trấn Mê Linh, là phu nhân Thi Sách người Chu Diên, rất rất kiêu hùng. Thái thú Giao Chỉ là Tô Định sử dụng pháp lý trói buộc, Trưng Trắc cuồng nộ, vì vậy tuy nhiên bội phản. Do vậy, những người dân Man, người Lý ở Cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phố đều tận hưởng ứng. Gồm thu được 65 trở thành tự động lập thực hiện vua. Thứ sử Giao Chỉ và những thái thú chỉ giữ vị đằm thắm bản thân tuy nhiên thôi.”

Sách Thủy kinh chú chép:^[27]

"[Hai Bà] công đập châu thị trấn, thu phục được những Lạc tướng mạo, bọn họ đều tôn vinh Trưng Trắc thực hiện vua."

Các sử gia địa thế căn cứ theo gót những thần phả và truyền thuyết tóm tắt trình tự động cuộc khởi nghĩa như sau:^[27][28][29]

Quân Hai Bà trước tiên tiến công đô úy trị quận Giao Chỉ ở Mê Linh. Chiếm được điểm trên đây, Hai Bà Trưng tiến bộ tiến công thị trấn Tây Vu, cướp trở thành Cổ Loa.

Trên đà thắng lợi, kể từ Cổ Loa, Hai Bà Trưng đem quân vượt lên trên sông Hoàng, sông Đuống tiến công trị sở Giao Chỉ ở Luy Lâu kè sông Dâu (lãng Lũng Khê, Thuận Thành, Bắc Ninh). Quân khởi nghĩa tiến công vượt lên trên thời gian nhanh khiến cho Tô Định ko kịp trở tay. Trước thế mạnh mẽ của quân Hai Bà, những viên quan liêu đứng đầu ko trở tay kịp và không đủ can đảm phản kháng, vứt chạy về phương Bắc.

Thái thú Giao Chỉ là Tô Định hoảng loạn cũng tháo dỡ chạy. Để bay đằm thắm, Tô Định cần cạo tóc, cạo râu, trà trộn vô loàn quân, vứt vứt ấn tín tuy nhiên chạy. Tương truyền người Việt đương thời vẫn đang còn tục lệ thịnh hành là cạo tóc, nên Tô Định thực hiện vì vậy nhằm học theo cho tới tránh bị vạc hiện tại bên trên lối trốn^[30]. Cuối nằm trong Tô Định bay về quận Nam Hải, bị Mã Viện dưng sớ lên Hán Quang Vũ Đế hoạnh tội “thấy chi phí thì giương đôi mắt lên, thấy giặc thì cụp đôi mắt xuống”. Vua Hán hạ ngục trị tội Tô Định.

Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng được dân chúng mọi chỗ tận hưởng ứng thật nhiều. Sau Khi Luy Lâu bị hạ, những trở thành không giống nhanh gọn lẹ vỡ và quy phục. Cuộc khởi nghĩa mở rộng vô Cửu Chân, Nhật Nam, thanh lịch Quế Lâm, Hợp Phố,Tượng Quận,Thương Ngô,...

Khởi nghĩa thắng lợi, Trưng Trắc đăng quang vua,Trưng Nhị thực hiện Phó Vương. Thần tích gọi là Mê Linh Nhị Thánh.

Phạm vi[sửa | sửa mã nguồn]

Các mối cung cấp sử liệu đều thống nhất rằng phạm vi cuộc khởi nghĩa ko gói gọn gàng vô phạm vi quận Giao Chỉ tuy nhiên là toàn cỗ Giao Chỉ Sở đương thời, tức là trong vòng toàn cỗ cương vực nước Nam Việt cũ. Có chủ ý phân tích và lý giải này đó là nguyên do vì như thế sao cương vực thời Hai Bà Trưng được gọi là Lĩnh Nam (“Lĩnh Nam riêng biệt một triều đình nước ta”)^[31].

Các cỗ sử cũ như Đại Việt sử lược, Đại Việt sử ký toàn thư, Khâm ấn định Việt sử thông giám cương mục đều ghi Hai Bà Trưng thu được 65 trở thành. Riêng Ngô Thì Sĩ biên soạn Đại Việt sử ký chi phí biên tiếp tục kê lại từng trở thành (huyện) trong những quận và đã tạo ra tổng số những trở thành nằm trong 7 quận khu đất Âu Lạc và Nam Việt cũ (Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phố, Thương Ngô, Uất Lâm, Nam Hải) đơn giản 56^[24].

Tuy nhiên, lại sở hữu chủ ý nhận định rằng phạm vi cuộc khởi nghĩa rộng lớn hơn hoàn toàn như vậy, không những bao hàm vô phạm vi Giao Chỉ Sở tuy nhiên lan thanh lịch cả một trong những địa hạt phía phái nam Dương châu và Kinh châu, bởi vậy tổng số thị trấn trở thành tuy nhiên sử cũ ghi 65 là chủ yếu xác^[32].

Các sử gia văn minh kiểm tra phạm vi cuộc khởi nghĩa dè dặt rộng lớn và cũng ko thống nhất. Trần Trọng Kim và Đào Duy Anh, tuy rằng nằm trong ghi nhận số 65 trở thành tuy nhiên nhận định rằng phạm vi cuộc khởi nghĩa chỉ bao hàm những quận: Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam và Hợp Phố^[20][33]. Các sách Lịch sử nước ta bởi những group người sáng tác không giống nhau cũng ghi nhận phạm vi không giống nhau: sở hữu mối cung cấp chỉ ghi nhận phạm vi khởi nghĩa vô 2 quận Giao Chỉ và Cửu Chân^[29], mối cung cấp không giống lại xác minh phạm vi bên trên 7 quận Giao Chỉ Sở, tức là toàn cương vực Âu Lạc và Nam Việt cũ^[14].

Hệ ngược của những cuộc khởi nghĩa[sửa | sửa mã nguồn]

Cuộc khởi nghĩa của nhị Bà là cuộc khởi nghĩa thứ nhất vô lịch sử vẻ vang nước ta bởi phụ nữ giới điều khiển. Cuộc khởi nghĩa nổ rời khỏi thực hiện chấn động cả cõi Nam. Từ vô ngọn lửa của cuộc nổi dậy oanh liệt ấy lan rời khỏi chân lý lịch sử vẻ vang "Một dân tộc bản địa cho dù nhỏ nhỏ xíu tuy nhiên tự động tôi đã hình thành, thực hiện công ty tổ quốc và số phận bản thân. Sau Khi trấn áp cuộc phản kháng, việc can thiệp thâm thúy ở trong nhà Hán vô Giao Chỉ ra mắt. Không một sức khỏe nào là tiêu xài khử được nó". Cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng là kết tinh anh của tất cả một quy trình đấu giành giật, Khi lặng lẽ, khi công khai minh bạch của dân chúng nước ta. Đấy là một trong những trào lưu nổi dậy của toàn dân, vừa phải quy tụ vô cuộc khởi nghĩa ở Hát Môn bởi Hai Bà Trưng đề xướng, vừa phải lan rộng lớn bên trên toàn miền Âu Lạc cũ

Đây là cuộc khởi nghĩa ngăn sự thống trị của Trung Quốc thứ nhất của những người Việt vô 1000 năm Bắc thuộc^[34]. Các Lạc tướng mạo nằm trong hậu duệ của mình là đại biểu của trào lưu này^[35].

Hai Bà Trưng tiếp tục phụ thuộc dân chúng Phục hồi lại sự nghiệp cũ của vua Hùng. Cuộc khởi nghĩa là việc không đồng ý hiên ngang cường quyền của những triều đại phương Bắc coi những dân tộc bản địa xung xung quanh là “Man Di” ("man tộc", "man rợ" hoặc "mọi rợ"), nằm trong quốc buộc cần phục tòng “thiên triều”, “thiên tử”, không đồng ý tư tưởng “tôn quân, đại thống nhất”^[35].

Xem thêm: công ty cổ phần giải pháp công nghệ savis việt nam

Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng bởi phụ nữ giới hàng đầu, vô toàn cầu tư tưởng “trọng phái nam khinh thường nữ” của đế chế Hán cổ kính, sẽ là sự đối lập tàn khốc về văn hóa truyền thống, nếp sinh sống, nếp suy nghĩ của song phía Nam – Bắc, Việt - Hán^[35].

Chống quân xâm lược[sửa | sửa mã nguồn]

• Hai Bà Trưng
• Trưng Trắc
• Trưng Nhị
• Thi Sách
• Lê Chân
• Bắc nằm trong đợt 1
• Chiến giành giật Hán-Việt, 42-43

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử lược, Nguyễn Gia Tường dịch, Nhà Xuất bạn dạng TP Xì Gòn (1993).
• Đại Việt sử ký toàn thư.
• Khâm ấn định Việt sử thông giám cương mục.
• Trần Trọng Kim (2010), Việt Nam sử lược, Nhà Xuất bạn dạng Thời đại.
• Viện Sử học tập (2001), Lịch sử nước ta, tập dượt 1, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập Xã hội.
• Nguyễn Khắc Thuần (2005), Danh tướng mạo Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo.
• Viện Khoa học tập Xã hội nước ta (2008), Tổng tập dượt văn học tập dân gian ngoan người Việt, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập Xã hội.
• Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, Lương Ninh (1991), Lịch sử nước ta, tập dượt 1, Nhà Xuất bạn dạng Đại học tập và giáo dục và đào tạo có tính chuyên nghiệp.
• Viện Sử học tập (1988), Biên niên lịch sử vẻ vang cổ trung đại Việt Nam.
• Đào Duy Anh (2005), Lịch sử cổ kính nước ta, Nhà Xuất bạn dạng Văn hóa tin tức.
• Ngô Thì Sĩ (2011), Đại Việt sử ký chi phí biên, Nhà Xuất bạn dạng Văn hóa tin tức.
• Lê Đình Sỹ công ty biên (2010), Thăng Long – Hà Thành những trang sử vinh quang chống nước ngoài xâm, Nhà Xuất bạn dạng Hà Thành.
• Lê Văn Siêu (2006), Việt Nam văn minh sử, Nhà Xuất bạn dạng Văn học tập.
• Đăng Khoa, Hoài Thu (2014), Khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Nhà Xuất bạn dạng Văn hóa tin tức.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Lỗi chú thích: Đã nhìn thấy thẻ <ref> với thương hiệu group “lower-alpha”, tuy nhiên không tìm kiếm thấy thẻ ứng <references group="lower-alpha"/> ứng, hoặc thẻ đóng góp </ref> bị thiếu